BVG Atrás Índice de Páxinas |
|
||||
Queixumes dos pinos |
||||
Páxinas 101-151 |
m5eduardopondalqueixumesdospinos003.html
[p. 101]
*
* *
A hora en q' a luz do luceiro,
Sobr' o cabo loce tímida;
E á negra furna pïando,
Recóllense as breves píllaras;
A hora en q' o raposo vagamundo,
Sae da sua manida;
E á caza d' escarabellos,
Vai pol-a ruda marina;
A 'quela hora en q' a campana,
D' humilde porto dorida;
Ó rudo pescador que ven d' altura,
Fai decir: Ave Maria;
Entonces ó triste bardo,
Que soña antr' as uces hirtas,
Na gentil arpa apoyado,
En donde o vento suspira;
Entóncel-ó bardo, cal vago fantásma,
Visita a melancolía.
[p. 103]
*
* *
Agora, meu corazon,
Agora po-la noitiña,
Po-la miñanciña, non.
Ninguén nos póde estorbar...
Hé ben soparada e soa,
Esta gandra de Gundar.
[p. 105]
*
* *
Despois do duro combate,
Q' o nobre celta Folgar,
Contra do esquivo romano,
Librôu de Xallas no chan;
En que tantos esforzados,
Perdéno a luz xogoral;
No medio da esquiva gandra,
Asomellante ó estrelar,
Que s' apaga receoso,
Do monte Meda detrás;
Morría a linda Maroñas,
D' unha ferida mortal
No branco peito, cal rosa
Cortada do vento soán.
Maroñas, vírgen intrépida,
De magestüoso andar;
A cual os brandos adornos,
Desdeñóu da tenra edá;
E do escudo, e grave yelmo,
Cenguío o corpo lanzal:
[p. 106]
E dend' os mais tenros anos,
Se compracía en dobrar
O arco, seguindo os corzos,
Da gandra no esquivo chan.
Das fillas dos nobres celtas,
A mais valente, en verdá;
Quixo éla do seu amado,
Ao lado peleár,
Sin que rogos á fixésen
Ceder, nin volver atrás.
Mil veces o curvo arco,
Brandéra con forza tal,
Que muitos a luz garrida
Do dia, non víran mais;
Cando unha frecha arribando,
Unha dura frecha audaz,
Cravóuse no branco peito,
Onde amor soe aniñar;
E caío cal tenro pino,
Das uces no escuro val.
Mais antes que dése o esprito,
O arco ainda firme na man,
Esto dixo á Margaride,
Bardo da voz sin igual:
?Doce e tenro Margaride,
Do gracïoso mirar;
A quen inda a dura lanza,
Non encallecío as mans;
Tan garrido e brando, como
[p. 107]
O doce toxo molar,
Que crece na escura gandra,
No seu tempo xogoral;
Ou Margaride, a tua arpa
Héme muy doce escuitar...»
Dixo a valente Maroñas;
Con voz á do vento soan
Parecida, cando sopra
Por entr' as uces quezáis:
E esto dixo Margaride,
Bardo da voz sin igual:
?Maroñas, boa Maroñas,
Ou vírgen do seo albar,
Com' a escuma das Basontas,
Cando sinten tempestá;
Tan lixeira com' os corzos,
Que fóxen no carballal;
Cal pino da costa d' Ures,
D' esbelto e dereito van;
A valente antr' os valentes,
A quen ben as armas 'stán:
Teus tristes presentimentos,
He de razon olvidar;
Mais o son da miña arpa,
Se che prace, escuitarás.»
E así cantou Margaride,
Bardo da voz singular:
?A fror garrida da gandra,
Que no doce mato está;
No seu tallo randeándose,
[p. 108]
Ó sopro do vento soán;
Ó abrigo das hirtas uces,
Nais a sua tenra edá;
Que da tollente giada,
Acougo doce lle dan;
¡Dichos' éla, s' inda nova,
Cand' inda apuntando está
Do abrocho, unha doce causa
A corta amiga en agraz;
Antes que vellez escura,
Ou lodo a veña a manchar!..
Dixo; e ó son das doces cordas,
Maroñas perdendo vai,
A doce cor, e quedóu
Com' apagado estrelar;
Sin luz, e descolorida,
De Xallas no esquivo chan.
E Margaride, antr' as uces,
Erguida tumba lle dá,
A modo dos nobres celtas,
C' unhas antes por sinal;
Para que fósen memoria
Doce da futura edá.
Desde entonces, ou Maroñas,
De Xallas probe lugar:
Tomáche o nome garrido,
Da valente sin rival;
Pois no teu escuro eido,
Maroñas descansa en paz.
[p. 109]
*
* *
Os pinos fan doce son;
N' esta doce soedade,
Apértas' o corazon.
Non te poñas a tembrar,
Meniña, non teñas medo,
Que ninguén te quer matar...
[p. 111]
*
* *
«Rei dos castros, castro forte,
Garrido castro Nemenzo;
O das uces montesias,
E dos carballos cerqueiros:
O da boa parecenza,
O dos altos parapetos;
Cheos de frores no vran,
E esquivas uces no inverno;
O dos fosos ben compridos.
E ben fondos e ben feitos;
Das rámpras en caracól,
E camiños encubertos;
Doce a vista desde longe,
Castro boó, castro compreto,
¡Ou castro, amigo dos celtas,
Antr' os castros o primeíro:!
Coma un celta forte e armado,
Desde longe te contempro;
C' o teu escudo embrazado,
Con que deféndel' o peito;
[p. 112]
Eu non sei por qué, na alma,
O que sinto non comprendo;
Cal vírgen que o seu amado,
mira c' un placer secreto.
Así a tua formosura,
Respete o futuro tempo;
E na tua nobre frente,
Consérves o nobre sello.
Q' he propio tan só dos fortes,
Q' ó tempo non se rendeno:
E seas doce lembranza,
Dos dias que feneceron,
D' aqueles qué inda virán,
A povoar noso eído,
E pasado tempo antigo,
Chamarán ó noso tempo.»
Tal ó son d' arpa gemente,
Cantaba a doce Maymendos,
Filla do boo Contemunde,
Entre os fortes o primeiro:
Que do eido do seus mayores,
No Támara, estaba vendo,
O grande castro garrido,
N' un dia escuro d' inverno,
En que as uces montesías,
Se domeaban co vento;
E a voz da doce meniña,
Íbase o longe perdendo.
[p. 113]
*
* *
Aquela miña leda compañeira,
Presurosa e lanzal;
Aquela doce meiga,
Gracïosa e sin par;
Que sempre me seguía,
PoI' agreste soedá;
Que s'eu corría, corría;
S'eu paraba d'andar,
Tamen ela paraba
O seu paso fugaz:
A roupa curta e leda,
Das cores da miñan;
C'unhas alas garridas,
Com'a fada Baltar;
Unhas leves sandálias
Nos pés, q' envidia dán
[p. 114]
A neve, c' unhas cintas
Que desde o calcañal,
As pernas, com' a Dáfne, lle tecían,
Con gracia singular:
Todo leve, impalpabre,
Para millor andar...
Pl' a sua donosura,
Conocél-a quezáis?
Víchela por acaso,
Presurosa cruzar,
Por antr' as vosas uces,
Ou, brañas d' Armeár...?
[p. 115]
*
* *
?Boandanza, saúde,
Raza de Breogán;
Teus groriosos destinos,
Certo he doce agoirar:
Raza nobre, anque ruda,
Forte no soportar;
A de boa estatura,
E de corpo lanzal:
Asomellante ôs pinos,
Ben compridos que están,
Sobr' a materna, rápida pendente,
Do monte de Brumar.
Raza, q' antigamente,
Ben soía levar,
A brillante armadura,
De fúlgido metal;
[p. 116]
E o arco curvo é forte,
Muy récio de dobrar;
E o casco que ceibaba
Un resprandor igual,
A aquel que ceiba trás do escuro monte,
A estrella da miñan.
Antr' as espesas brétomas
Do tempo que foi já;
E nos dias dichosos
Q' inda ó mundo virán;
Oh! cantas cousas nobres
Vexo, que comprirá,
A estirpe generosa
Que no céltico chan,
Fende o molente seo
Da boa terra natal;
E aquela q' emigrante,
Deixa o nativo clan;
Como soen as píllaras
Do noso litoral,
Garridas vagamundas,
Cando en bandadas van,
Rasando as ledas prayas,
Con presuroso afán;
En tecidas compañas sonorosas,
Virándose ô voár.
Os teus fillos sin conto,
Certo en número igual
As aréas da ruda
Praya de Barrañan;
Que dispersos povóan,
[p. 117]
Con forte vaguéar,
A espaciosa Colómbia,
A da forma longal,
Que sobérbia s' estende
De un a outro mar,
Coma inmensa baléa,
De corpo colosal,
Que despois de naufragio,
Sobre da praya está;
Desde os salvages toldos,
De mudábre acampar;
Hastra os ingentes cornos
Do rápido Uruguay;
Desde a illa q' hé erma
E nota as pérlas fan;
Hastra o frio gandreiro,
Onde os Andes sôn 'star,
Como negros ferreiros,
Q' en fera rolda están;
E cos rudos martelos,
O val fan resoar;
Forxando nas suas negras e altas covas,
O precioso metal;
O lazo récio e forte
E garrido serán,
Q' os fillos reconcílien,
C' antiga e comun nai;
E os bós povos ibéricos
Dispersos, juntarán.
Cal vario e radïoso,
De monte a monte está,
O ledo e curvo iris,
[p. 118]
Sobre de verde val;
E seus formosos cornos,
Soe ufano amostrar,
Aos fillos da terra,
Profético sinal;
Tal tí, nobre e comprida,
Boa raza lanzal,
Nos dias da futura,
Boa edade serás,
Atamento garrido,
Forte nóo sin rival,
Ponte de ledos arcos,
Q' he doce contemprar;
E os bós fillos do Luso,
E os fortes hirmans,
N' un só nóo, fortemente,
Os dous constringirás;
¡Tal he a somellanza sonorosa
Do garrido falar!
Sí... dos fillos do Luso,
Q' apartados están,
Por real estulticia
Da grorïosa nai;
O pastor, bóo e forte,
AIgun dia serás,
Q' a tribu vagorosa,
Ao deixado clan,
O descarriado gando,
Q' agora errando está,
Ao redil antigo,
Gloriosa volverás.
[p. 119]
E aquela nobre pléyade,
De fortes no loitar,
Q' a constancia heredaran,
Dos bóos e fortes páis;
E nos férreos propósitos,
Non consenten rival:
Que levan no sembrante,
A palidéz lanzal,
Do turbulento insómnio,
E do rudo pensar:
Soldados valerosos,
D' afanoso ideal,
Somellantes á aqueles
Que con ousado afan,
Na ruda Zernagora,
De fortes, forte nái,
Amostrar fan as presurosas prantas,
A caterva d' Agar.
Estes a terra verde,
Do olvido tirarán;
E os cativos ultráges
Do estraño desleal;
C' o garrido instrumento,
Q' he nobre gobernar,
(Quezáis antigo adorno
D' algun cisne lanzal)
A prevencion ignava,
A estultícia cerval,
E as palabras de ferro injurïosas
Da pátria, vingarán.
Oh! canta luz eu vexo,
[p. 120]
Que na futura edá,
Da tua frente sáe,
Gente de Breogán!
Como sóe antr' as brétomas,
A luz do cabo Ougal,
Que cos seus Iongos cornos,
Centelleando está:
E ós ousados e vagos navegantes,
He seguro sinal!
[p. 121]
*
* *
Cando te vexo m' acordo,
De quen non podo olvidar;
Ou figueiredo de Mórdomo,
De Mórdomo, ou figueiral:
A tua garrida sombra,
Aló no medio do vran,
Vista de longe, parece
Que dá frescura e zolás.
Debaixo das tuas follas,
Hai un garrido areal,
C'unhas aréas tan brancas,
Que vên da veira do mar;
Q'a quen te mira, convidan
Ó sono... e outras cousas mais.
Reina dentro do teu sêo,
Silencio tan xogoral,
Que tan sóo de cando en cando,
S' oi o garrido compás,
[p. 122]
Das tuas follas compridas,
Ca doce brisa do mar;
Ou o pio, se s' ofrece,
D' un paxariño quezáis,
O cansado camiñante,
Que vai co calor do vrán,
Ó verte de lonxe, dí:
?De Mórdomo o figueiral.
E pasa adiante, ben triste,
Porque non pode parar.
Non, non hé na sua casa,
Nin á vísta de seus páis,
Onde se buscan as nenas,
Para con elas falar;
Mais debaixo das tuas follas,
Onde testigos non hai:
Ou figueiredo de Mórdomo,
De Mórdomo, ou figueiral!
[p. 123]
*
* *
Pilléina antr' os pinos soa,
Alba de medo tornóu;
Quixo fugir, mais non pudo,
(Que sabe que peixe eu son.)
Rogárame de rodillas,
De rodillas me rogóu;
Tembróu como á vara verde,
Q' estremece a virazon.
Cal quen teme ser oída,
Dixo:?Pídocho por Dios...!
?Estás fresca! lle contesto,
Vénte á min con oracions:
Non solta nunca o raposo,
A galiña que pillóu;
Hastra zugárlle o mel todo,
Non solta a fror o abellon;
Nin á branca e doce pomba,
Larga o montesío azor.
[p. 125]
*
* *
Cal soe arboladura,
De nave poderosa,
Facer negro valume,
Sobre as tendidas olas;
E' do vasto cruzámen,
Fai orgullosa mostra,
Co laberinto ousado,
Das atesadas cordas;
Onde os aires pasantes arráncan,
Enérgicas notas:
Tal á alma do bardo,
Hé soberbia e grandiosa;
Tal na máquina ousada,
Todas cousas resóan;
Deixando mil suspiros,
En mil salvages notas;
¡Quen pode as rapsódias decir do sobérbio
Poéma q' entóan!
[p. 127]
*
* *
Gandra esquiva de Moureda;
¡Quen poidér' antr' as tuas hirtas uces,
Falar a soas con ela!
[p. 129]
*
* *
O escuro Brandoñas,
E o roxo Porcar,
Dous fillos dos celtas,
D' edá tenra e igual,
Na lanza apoyados,
Cal dous avelans,
Q' están incrinados,
Do vento quezáis,
Con vágoas quentes dos ollos falaban,
Da doce Baltar.
?Cal vara garrida,
Aínda noval,
Dereita e follosa,
Que soe tembrar,
C' un ventete máino,
No tempo do vrán,
A sombra da fraga
Nativa sua nai;
Tal era a maneira graciosa e molente,
Da doce Baltar.
[p. 130]
O vento q' asopra
C' a fresca miñan,
Leváball' as faldras,
C' un ledo compás:
Cand' ela corría,
De Xallas no chan,
Seguindo dos corzos,
O paso fugaz,
Decían as uces: ?¡Ós pasos graciosos,
Da doce Baltar!..
[p. 131]
*
* *
Fada garrida de leves alas,
Que leda voas,
No doce abril;
Rompendo a brétoma,
Con lindas galas,
Desconocida, presta e gentil:
Fada q' as veces,
No espacio culto,
Dos pátrios agros costumas voar;
E as veces no aire,
Do monte inculto,
Te soes sin trazas evaporar:
Das tuas alas o doce ruido,
E dos teus pasos,
O grato son;
Que n' o percibe o atento oído,
Mais que só o sente,
O corazon:
[p. 132]
Oín mil veces na miña infancia,
Nos pátrios montes,
Da verde Erin;
Sentín tua engebre,
Doce fragáncia,
Cando pasabas por junta min.
Non te conozo;
Nin sei a donde,
Ou vas ou tornas, nin por qué lei;
Nin sei se antes,
Nin como ou onde,
Nin en q' antigo tempo t' hachéi.
Se fui na gandra de Carboéiro,
Nos verdes d' Oca,
Ou de Buxán;
Se nas alturas de Portoméiro,
Se nas areas
De Barrañán.
N' os verdexantes cómaros do Esto,
No val de Brántuas,
Ou d' Angeriz;
Ou nas pendentes
De Corcoésto,
Ou sobr' o cume do Gomariz.
Se dos curutos,
Na vaga bruma,
De prado verde na branda cor;
De negro baixo,
Na branca escuma,
De casta estrela no resprandor.
[p. 133]
Nas negras copas armonïosas,
Dos altos pinos,
Q' hai en Cartel;
Se fui nas gandras espacïosas,
Nas correduiras
De Recemel.
Non sei... mais levo tua doce historia;
Non sei tampouco,
Quen m' a insinóu;
Nin sei de certo,
Porq' a memoria,
Doces lembranzas de ti gardóu.
Quezáis celeste
Reminiscencia,
És d' outra vida que paséi já;
Quezáis presagio,
D' outra existencia
Misterïosa q' inda virá.
Vírgen dos celtas d' amigos astros,
Dos nobres celtas,
Fortes e bóos;
Quezáis habitas nos verdes castros,
Genio dos nosos
Grandes avóos.
E pois no cárzle q' ó home encerra,
Pracer non hacha,
Trégua ou solaz;
Detén un pouco,
[p. 134]
Na escura terra,
O teu gracioso paso fugaz.
E m' apreixando,
Dos teus garridos,
Graciosos velos de ledo tul,
Nos perderémos,
Do van collidos,
Dos pátrios ceos no brando azul.
[p. 135]
*
* *
Eu sei donde moran,
Eu sei donde están;
As vira de longe,
Seu golfo ó cruzar.
O corpo ostentaban,
De roxo coral,
As testas d' anácre,
Lostregando están;
Os lábios ardentes d' espléndido lázuli,
Q' encanta ó mirar.
Estaban sentadas,
Con gran magestá;
En tronos de pérlas,
Cal reinas do mar.
Miréinas, miránome,
Con mágico afan,
C' unha forte, pungente mirada,
Color verdemar:
Oh Dios, que decírme
Seus ollos querrán!..
[p. 137]
*
* *
Abonda já d' oracion...
Porque de min non te libran,
Nin Dios nin o demo, non.
[p. 139]
*
* *
Eu sei donde móran,
Eu sei donde están;
Ó sesgo das augas,
As vin fulgurar.
Conozo o seu golfo,
Sua sirte natal;
Aló nos profundos,
Abismos do mar.
Mui bellas, mui grandes,
De tamaño igual;
Das testas ceibando mil íris sobérbios,
Color verdemar.
Eu sei donde móran,
Eu sei donde están.
[p. 140]
lréi en leve góndola,
Con amoroso afan;
Rastrearéi con redes,
Sua praya maternal:
E s' inda así non podo,
Meu deseo alcanzar,
Improvisado buzo,
Novo tritón audaz,
Penso ó fondo Oceáno,
Seu tesouro arrancar.
Se na luita sucumbo,
A miña insánia intrépida escusá.
[p. 141]
*
* *
San Pedro de Brandomil,
Na probe terra de Xallas,
Canto hai que non te vin!
[p. 143]
*
* *
Carballos de Carballido,
Cand' era rapaz deixéivos;
Vin despois de muitos anos;
Já vámos vellos.
Pasáronse as alegrías,
Que trouguéra o tempo ledo;
A mocedá fui pasada;
Já vámos vellos.
Eu teño os cabelos brancos,
Vos téndel' os gallos secos;
Os nosos dias pasáno;
Já vámos vellos.
[p. 145]
*
* *
Da alma n' o fondo,
Eu levo unhas cordas,
Que á cada momento,
Soando están soas:
S' estou vigilando,
Ocúpanme as horas;
S' en prácido sono,
Os membros repóusan,
Agítanse insómnes,
Já doces, já roucas.
En vano febrénto,
Nas luitas recónditas,
O ánimo ousado,
En vano s' esforza;
[p. 146]
Por domar o tumulto sublime,
As férvidas notas,
Soberbias, agrestes,
Salvages, grandiosas;
Que ¡ay! n' o profundo
Dos bardos repousan;
¡Cal repousan as chispas que dórmen,
Nas altas curotas!
[p. 147]
*
* *
Cando jázan do cisne,
Os febrentos despoxos,
Sobre do verde da ribeira escura,
E já non s' ouza ó canto armonïoso;
Dádelle sepultura,
No promontorio aquel areoso e vougo,
Onde ó Anllons, ó seu nativo rio,
(Qu' él mais amóu de todos)
D' a peregrinacion antiga sua,
E do longo traballo hacha repouso.
Que diga ó mariñeiro,
Rudo fillo do Osmo,
Ó entrar pol-a Barra,
Volvendo o escuro rostro:
?Alí jáz o que fóra,
N' outro tempo cantor do eido noso.
[p. 149]
*
* *
Sobr' o gallo do pino,
Sin cuidar do destino,
O azor co fero grito o aire inunda;
E fatigado da diuturna rázzia,
Descansa da sua vida vagamunda.
Pasado o tempo ledo,
Baixo o rudo penedo,
O lagarto descansa debuxado;
E da necesidá dura e pungente,
S' esquece, e do traballo já pasado.
Tódol-os feros brutos,
Escamosos e hirsutos,
Féital-as cruas, sanguinosas probas,
[p. 150]
Hachan repouso nas profundas augas,
Descanso atopan nas salvages covas.
Mais do genio mudabre,
O ánimo indomabre,
N' hacha descanso, non;
¡Quezáis s' agita n' él o espríto insómne,
Do ángel da primeira rebelion!
[p. 151]
*
* *
Ou da terra de Xallas, feros corvos,
Que vagantes andás;
Sin pensar no destino,
Sin hoxe nin manan;
¡Quen poidéra ser voso compañeiro,
Pol' agreste soedá!
© 2006 Biblioteca Virtual Galega |